شرایط حجیت خبر واحدشرایط حجیت خبر واحد، امور لازم در خبر یا راویان خبر برای تمسّک به آن خبر است. ۱ - تعریفشرایط حجیت خبر واحد، به شرایطی گفته می‌شود که وجود آنها در خبر و یا راویان خبر واحد لازم است تا بتوان به روایت آنها اعتماد نمود، مانند این که لازم است این خبر حسی باشد نه حدسی و نیز وجود صفت بلوغ، عقل، اسلام، ایمان، عدالت و ضبط در راوی ضروری است. ۲ - شرایط۲.۱ - بالغ و عاقلراوی خبر واحد باید بالغ و عاقل باشد بعضی از اهل سنت، قول صغیر ممیز را پذیرفته‌اند (از این رو خبری که دیوانه نقل می‌کند بی ارزش است)، ولی هرگاه دیوانه ادواری، در حال افاقه و سلامت عقل روایت نقل کند، روایت او پذیرفتنی است. گاهی بلوغ و عقل را به صورت یک جا لحاظ کرده و می‌گویند راوی باید مکلف (بالغ و عاقل) باشد. ۲.۲ - اسلامشرط دیگر، اسلام است؛ بنابراین خبر غیر مسلمان معتبر نیست. ۲.۳ - ایمانایمان، به معنای شیعه دوازده امامی بودن، شرط دیگر است و به موجب آن، خبری که راوی یا راویان آن سنی باشند اعتباری ندارد، مگر این که توثیق شده باشند. ۲.۴ - عدالتشرط دیگر، عدالت می‌باشد که مورد اتفاق است، اما در این که عادل کیست و عدالت چیست و چگونه می‌توان به عدالت کسی پی برد، اختلاف وجود دارد. بنابر یک نظر، مراد از عدالت، ملکه عدالت است که انسان را از ارتکاب گناهان کبیره و اصرار بر صغیره باز می‌دارد. ۲.۵ - ضابط بودن راویشرط دیگر، ضبط یا ضابط بودن راوی است؛ یعنی راوی باید دارای حافظه‌ای باشد که بتواند کلام معصوم علیه‌السّلام را همان گونه که شنیده، بیان کند و مضمون آن را تغییر ندهد و اگر از کسان دیگری نقل می‌کند، آنها را کاملا بشناسد. ۳ - نکته اولهمه شرایطی که برای حجیت خبر واحد ذکر شد، مورد اتفاق نمی‌باشد، بلکه در بعضی از آنها اختلاف وجود دارد، و در واقع، هر یک از مذاهب اسلامی، شرایطی برای خود برشمرده‌اند. آن چه ذکر شد، شرایطی است که مشهور عالمان امامی به آن معتقدند. ۴ - نکته دوماعتبار شرایطی که آورده شد و شرایط دیگری که در کتاب‌ها آمده منوط به این است که حجیت خبر واحد به عنوان ظن خاص پذیرفته شده باشد، اما اگر به خبر واحد از باب ظن مطلق عمل شود، اعتبار این شروط بی معنا است و امر دایر مدار آن است که آن خبر مفید ظن باشد یا نباشد؛ چه این شرایط موجود باشد یا نباشد. [۲]
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، ص۱۱۴.
[۳]
خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، ج۳، ص۲۳۷.
[۴]
اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، ج۱، ص۴۶۳.
[۵]
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۱۶۶.
[۷]
رشاد، محمد، اصول فقه، ص۲۱۱.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «شرایط حجیت خبر واحد». |